| |

តើអ្នកណាជាអ្នកមានអំណាចក្នុងការកំណត់អនាគតប្រជាធិបតេយ្យមីយ៉ាន់ម៉ា?


ចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារយោធានៅថ្ងៃទី០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ បដិវត្តន៍ដែលចាប់ផ្តើមបាតុកម្មដោយសន្តិវិធីបានរីករាលដាលទៅជាការតស៊ូប្រដាប់អាវុធពេញទំហឹង ជិត៤ឆ្នាំហើយ។ ទិដ្ឋភាពនៃជម្លោះរបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបានផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងខ្លាំងចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋបាលរដ្ឋ (SAC) របស់អ្នកធ្វើរដ្ឋប្រហារបាន និងកំពុងបាត់បង់ទឹកដីទៅ ឱ្យក្រុមជនជាតិភាគតិចនិងកម្លាំងតស៊ូ។

រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិស៊ីវិលរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា (NUG) ថ្មីៗនេះបានអះអាងនៅក្នុងរបាយការណ៍វឌ្ឍនភាពយោធាថា កងកម្លាំងការពារប្រជាជនរបស់ខ្លួន (PDFs) និងអង្គការបដិវត្តន៍ជនជាតិភាគតិចសម្ព័ន្ធមិត្ត (EROs) បានគ្រប់គ្រងយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាពជាងពាក់កណ្តាលនៃប្រទេសនៅចុងឆ្នាំ ២០២៤ ។ NUG បាននិយាយថា ៤៤ភាគរយនៃទីប្រជុំជនរបស់ប្រទេសគឺស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងពេញលេញរបស់ក្រុមទាំងនោះ ខណៈដែល ២៤ ភាគរយមានការប្រកួតប្រជែងខ្លាំង និងរងឥទ្ធិពលដោយកងកម្លាំងតស៊ូ។ នោះមានន័យថាតិចជាងមួយភាគបីនៃប្រទេសនៅតែស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ SAC ។

ដើម្បីឱ្យមានភាពយុត្តិធម៌ ទឹកដីភាគច្រើនគឺស្ថិតនៅក្នុងដៃរបស់ EROs ។ ទោះបីជា EROs ទទួលបានចំណុចសំខាន់ក៏ដោយ ក៏មនុស្សជាច្រើននៅតែផ្តោតលើបុព្វហេតុជនជាតិរបស់ពួកគេ—សំខាន់បំផុតគឺការទទួលបានទម្រង់ស្វ័យភាព។ ប៉ុន្តែសំណួរធំជាងនេះនៅតែមាន៖ ជាមួយនឹងការកើនឡើងឥទ្ធិពលរបស់ពួកគេលើក្រុមតស៊ូដែលទើបបង្កើតថ្មី និងការគោរពដែលពួកគេទទួលបានពីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា តើពួកគេនឹងដើរតួនាទីក្នុងការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋាភិបាលកណ្តាលដែរឬទេ? តើពួកគេនឹងអាចដើរហួសពីវិធីសាស្ត្រ ជនជាតិភាគតិចបែបប្រពៃណីឬទេ? តើអ្នកប្រដាប់អាវុធជនជាតិភាគតិចចង់ដេីរតួនាទីយ៉ាងណា? សរុបមក តើអ្នកណាហ៊ានធ្វើជាស្តេចសម្រាប់អនាគតប្រជាធិបតេយ្យមីយ៉ាន់ម៉ា?

សម្ព័ន្ធភាតរភាព ដែលរួមមានកងទ័ពអារ៉ាកាន (AA) កងទ័ពរំដោះជាតិតាអាំង (TNLA) និងកងទ័ពសម្ព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យជាតិមីយ៉ាន់ម៉ា (MNDAA) បានធ្វើឱ្យចលនាតស៊ូរបស់មីយ៉ាន់ម៉ាមានភាពរស់រវើកឡើងវិញជាមួយនឹងការវាយលុកទ្រង់ទ្រាយធំ។ ពួកគេ រឹបអូសបាន ១៦សង្កាត់នៅភាគខាងជើងនៃរដ្ឋ Shan ចន្លោះខែតុលាឆ្នាំ ២០២៣ដល់ខែមករាឆ្នាំ ២០២៤ រហូតដល់ប្រទេសចិនបានធ្វើអន្តរាគមន៍។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២៤ ពួកគេបានបន្តការប្រយុទ្ធគ្នាឡើងវិញ និងដណ្តើមបានទីតាំងសំខាន់ៗ រួមទាំងទីក្រុងឡាស៊ីអូ និងទីប្រជុំជនមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់ Mandalay ។ ដោយសារសម្ពាធរបស់ចិន TNLA និង MNDAA បានផ្អាកការប្រយុទ្ធ ប៉ុន្តែ AA បានបន្តការវាយលុករបស់ខ្លួននៅក្នុងរដ្ឋរ៉ាឃីន ដោយដណ្តើមបានសង្កាត់ស្ទើរតែទាំងអស់នៃរដ្ឋនៅចុងឆ្នាំ ២០២៤ ។ AA ឥឡូវនេះគ្រប់គ្រងទឹកដីច្រើនបំផុតក្នុងចំណោមអង្គការប្រដាប់អាវុធជនជាតិភាគតិចរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា។ រួមទាំងផ្នែកខ្លះនៃរដ្ឋ Chin ភាគខាងត្បូង។ ជោគជ័យយោធារបស់ពួកគេត្រូវបានគាំទ្រយ៉ាងទូលំទូលាយពីប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ា។

នៅភាគខាងជើង កងទ័ពឯករាជ្យ Kachin (KIA) ក៏បាននិងកំពុងដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ដោយផ្តល់ការបណ្តុះបណ្តាលដល់ PDF ផ្សេងៗ និងសហការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយ NUG លើការដឹកនាំនយោបាយ។ ចាប់តាំងពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ មក KIA បានធានាសុវត្ថិភាពគ្រប់តំបន់ព្រំដែនជាមួយប្រទេសចិន ក្រោមការគ្រប់គ្រងដ៏តឹងតែងរបស់ពួកគេ ហើយបច្ចុប្បន្នវាកំពុងប្រយុទ្ធដើម្បីទីក្រុងយុទ្ធសាស្ត្រ Bhamo ។ នៅតំបន់ភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ទោះជាប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាក៏ដោយ ក៏សម្ព័ន្ធជាតិ Karen (KNU) និង Mon EROs បានបន្តការប្រយុទ្ធគ្នាយ៉ាងសកម្មរបស់ពួកគេ ដោយអះអាងការគ្រប់គ្រងលើភាគច្រើននៃព្រំដែនថៃ-មីយ៉ាន់ម៉ា។

ការវិវឌ្ឍទាំងនេះបង្ហាញពីភាពស្វាហាប់ និងស្មុគ្រស្មាញនៃជម្លោះ ដោយក្រុមជនជាតិភាគតិចជាច្រើនបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការរៀបចំអនាគតរបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។ ឥទ្ធិពលបន្តរបស់ពួកគេនិងការដណ្តើមយកទឹកដីអាចមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់ទិដ្ឋភាពនយោបាយរបស់ប្រទេស។

ទន្ទឹមនឹងជ័យជម្នះយោធា និងការខិតខំប្រឹងប្រែងទំនាក់ទំនងសាធារណៈរបស់ EROs ទំនាក់ទំនងរវាង Bamar (ហៅផងដែរថាជាជនជាតិភូមា ឬភូមា ដែលជាក្រុមជនជាតិភាគតិចភាគច្រើននៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា) និងក្រុមមិនមែន Bamar បានឆ្លងកាត់ការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងបរិបទក្រោយរដ្ឋប្រហារ។ ដោយងាកចេញពីវិធីសាស្រ្តអនុត្តរភាព ជនជាតិភូមាបានចាប់ផ្តើមទទួលស្គាល់ និងយល់ពីទុក្ខសោករបស់ជនជាតិភាគតិច ដែលនាំឱ្យមានការបង្កើនទំនុកចិត្តបន្តិចម្តងៗរវាង Bamar និងមិនមែន Bamar បើទោះបីជាវាមិនទាន់មានភាពល្អប្រសើរក៏ដោយ។

ទោះបីជាមានការរីកចម្រើននេះក៏ដោយ ក៏ក្រុមជនជាតិភាគតិចជាច្រើននៅតែរក្សាការមិនទុកចិត្តចំពោះជនជាតិ Bamar ដែលនាំឱ្យពួកគេផ្តល់អាទិភាពដល់បុព្វហេតុជាតិសាសន៍របស់ពួកគេលើគោលដៅទូលំទូលាយ។ អារម្មណ៍នេះត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងនៅក្នុងគោលជំហររបស់ពួកគេដែលថាប្រជាជន Bamar គួរតែកសាងទឹកដីរបស់ខ្លួន ហើយថែមទាំងប្រយុទ្ធដើម្បីវាដោយខ្លួនឯងទៀតផង។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ វាជារឿងសំខាន់ក្នុងការទទួលស្គាល់ថា ខណៈពេលដែលជនជាតិ Bamar គឺជាប្រជាជនភាគច្រើន ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នពួកគេខ្វះអំណាចប្រដាប់អាវុធ ហើយមួយផ្នែកមានភាពខ្វះចន្លោះនៃភាពជាអ្នកដឹកនាំ។ នេះ មាន ន័យ ថា Bamar ខ្សោយ ហើយ ត្រូវ ការ ជំនួយ។ EROs កំពុងតែជួយ ប៉ុន្តែជួយដល់កម្រិតណា?

មានសេណារីយ៉ូជាច្រើនដែលអាចកើតមាន។ មនុស្សម្នាក់អាចរក្សា Bamar រួមទាំងយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាចុះខ្សោយ ដោយអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេប្រយុទ្ធគ្នានៅតំបន់កណ្តាលនៃប្រទេស។ ខ្លះទៀតរួមមាន EROs ដែលគ្រប់គ្រងអំណាចរដ្ឋកណ្តាលដោយកម្ចាត់យោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ឬកសាង Bamar ត្រឡប់ទៅកម្រិតមួយដែលពួកគេអាចចែករំលែកអំណាចយ៉ាងពិតប្រាកដជាមួយបងប្អូនជនជាតិដទៃទៀតរបស់ពួកគេ។

ប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ទោះបីជាជារឿយៗផ្តោតលើ Bamar ក៏ដោយ រួមមានឧទាហរណ៍សំខាន់ៗ ដែលក្រុមជនជាតិភាគតិចបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រ Bamar ។ ជាឧទាហរណ៍ បងប្អូនប្រុសសានទាំងបីនៃរាជវង្ស Pinya បានគ្រប់គ្រងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាកណ្តាល ដោយបង្ហាញពីឥទ្ធិពលរបស់មេដឹកនាំជនជាតិភាគតិចលើតុលាការ Bamar ។ ក្នុងកាលៈទេសៈមួយទៀត ព្រះបាទអរាខន ព្រះបាទមីនប៊ីន បានចងសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយស្តេចតានួ ដើម្បីវាយលុកនគរ ហន្ទ្រវតី ដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះបាទ បាយិននាថ។ នេះ ជាការផ្លាស់ប្តូរគន្លងនៃចក្រភពភូមាដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតក្នុងសតវត្សទី១៦។ ឧទាហរណ៍ទាំងនេះបង្ហាញថា ក្រុមជនជាតិភាគតិចបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការរៀបចំប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយវាមិនមានការខ្វះខាតនៃករណីបែបនេះទេ។ ក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាក្រោយឯករាជ្យ KNU បានខិតមកជិតការដណ្តើមអំណាចរដ្ឋនៅពេលដែលកងទ័ពរបស់ខ្លួនបានឈានដល់មាត់ទ្វារទីក្រុង Yangon ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ1950។ ឥឡូវនេះ EROs គ្រប់គ្រងជាងពាក់កណ្តាលនៃប្រទេស ហើយនេះកំពុងពង្រីកជាបន្តបន្ទាប់។ នេះគឺជារឿងមិនធ្លាប់មានពីមុនមកក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីៗរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា។

នៅក្រោមស្ថានភាពអំណោយផលបែបនេះ តើ ERO ណាមួយអាចក្លាយជាស្តេចនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានាពេលបច្ចុប្បន្ននេះបានទេ? តើអ្នកណាហ៊ានធ្វើសង្រ្គាមនៅតំបន់កណ្តាលដ៏សំខាន់បំផុតនៃប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា? ជាការពិតណាស់ ពួកគេនឹងធ្វើបែបនេះជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្ត និង PDF ដែលសកម្មនៅទីនោះ។

មានហេតុផលល្អសម្រាប់ EROs គិតអំពីសំណួរទាំងនេះយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់។ ប្រវត្តិសាស្រ្តថ្មីៗរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា និងសង្រ្គាមស៊ីវិលមិនទាន់ដោះស្រាយអាចបំភ្លឺ។ ទោះបីជាក្រុមឧទ្ទាមបានកាន់កាប់ទឹកដី និងបន្តប្រយុទ្ធក៏ដោយ ក៏ពួកគេមិនអាចមានសន្តិភាពពេញលេញបានឡើយ ដរាបណាពួកគេខ្វះការធានាផ្នែកនយោបាយ និងមិនមានការផ្លាស់ប្តូរអំណាចពិតប្រាកដ។ អ្នកណាទទួលបានទឹកដី ឬជោគជ័យខាងយោធា នោះនឹងមិនមានសន្តិភាពយូរអង្វែងសម្រាប់ពួកគេឡើយ ដរាបណាអំណាចរដ្ឋត្រូវបានប្រមូលផ្តុំនៅក្នុងទីក្រុងណៃពិដោ។ អំណាចកណ្តាលតែងតែស្ថិតនៅក្នុងដៃរបស់យោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលយល់តែអំណាចរឹងប៉ឹង និងការគាបសង្កត់ប៉ុណ្ណោះ។ ការបង្កើនការវាយប្រហារតាមអាកាសទៅលើតំបន់ជនស៊ីវិល និងទីប្រជុំជនដែលគ្រប់គ្រងដោយកងកម្លាំងតស៊ូផ្តល់នូវភស្តុតាងថ្មីៗអំពីរឿងនេះ។ ដរាបណា SAC ឬស្ថាប័នស្រដៀងគ្នានេះគ្រប់គ្រងអំណាចរដ្ឋ គ្មាននរណាមានសុវត្ថិភាពនោះទេ។ នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយប៉ុស្តិ៍ Mratt លោក Salai Yaw Mang នៃក្រុមតស៊ូ Chin CDF-Mindat បាននិយាយយ៉ាងត្រឹមត្រូវថា “ប្រសិនបើយើងឃើញយុទ្ធសាស្ត្រ [SAC] របស់ពួកគេ ពួកគេអាចដកថយពីទឹកដីជនជាតិភាគតិច និងបង្រួបបង្រួមនៅតំបន់ទំនាបកណ្តាល ដែលជាកន្លែងមានធនធានយោធារបស់ពួកគេ។ ឥឡូវនេះពួកគេបានបាត់បង់ Mindat នៅឆ្នាំ ២០២៤ ប៉ុន្តែពួកគេនឹងមកម្តងទៀតនៅឆ្នាំ ២០៣០ ឬ ២០៣៥ ។ រដ្ឋត្រូវការការត្រួតពិនិត្យប៉ុន្តែវាអាចធ្វើទៅបានដោយការគ្រប់គ្រងអំណាចរដ្ឋកណ្តាលប៉ុណ្ណោះ។

មានឧបសគ្គជាច្រើនចំពោះបញ្ហានេះ។ ការមិនទុកចិត្តគ្នាយ៉ាងស៊ីជម្រៅរវាងក្រុមជនជាតិភាគតិច និងជនជាតិភូមា ដែលចាក់ឫសនៅក្នុងសោកនាដកម្មជាប្រវត្តិសាស្ត្រ នៅតែជាឧបសគ្គយ៉ាងសំខាន់។ លើសពីនេះ មានការខ្វះខាតការដឹកនាំកណ្តាលក្នុងចំណោមក្រុមជនជាតិផ្សេងៗ ដែលធ្វើអោយមានភាពស្មុគស្មាញដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការបង្ហាញរណសិរ្សរួបរួមសម្រាប់ការវាយលុកធំជាងនេះ។ ការគ្មានកតិកាសញ្ញានយោបាយគ្រប់ជ្រុងជ្រោយធ្វើឱ្យបញ្ហានយោបាយជាច្រើនមិនអាចដោះស្រាយបានហើយរួមចំណែកដល់ភាពតានតឹងដែលកំពុងបន្ត។ សម្ពាធពីប្រទេសជិតខាងបានបន្ថែមស្រទាប់នៃភាពស្មុគស្មាញមួយទៀត ដោយសារតែថាមវន្ត និងផលប្រយោជន៍ក្នុងតំបន់មានឥទ្ធិពលលើស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។