ស្វែងយល់អំពីសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ និងគោលនយោបាយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លើសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ?

សេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ គឺជាសំណុំចម្រុះនៃសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច សហគ្រាស ការងារ និងកម្មករ ដែលមិនត្រូវបានគ្រប់គ្រង ឬការពារដោយរដ្ឋ។ សេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធមានសកម្មភាពដែលមានតម្លៃទីផ្សារ ប៉ុន្តែមិនត្រូវបានចុះបញ្ជីជាផ្លូវការ។នៅក្នុងប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចជឿនលឿន ឧទាហរណ៍អាចរាប់មានចាប់ពីកម្មករសំណង់ ដែលធ្វើការតាមផ្ទះ រហូតដល់ក្រុមហ៊ុនចុះបញ្ជីដែលចូលរួមក្នុងសកម្មភាពក្រៅផ្លូវការ។

អង្គការពលកម្មអន្តរជាតិប៉ាន់ប្រមាណថា កម្មករប្រហែល ២ពាន់លាននាក់ ឬជាង ៦០ ភាគរយនៃកម្លាំងពលកម្មពេញវ័យរបស់ពិភពលោក កំពុងប្រតិបត្តិការក្នុងវិស័យក្រៅផ្លូវការ។ សេដ្ឋកិច្ចក្រៅផ្លូវការគឺជាបាតុភូតសកល ប៉ុន្តែមានការប្រែប្រួលយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុង និងនៅទូទាំងប្រទេស។ ជាមធ្យម វាតំណាងឱ្យ ៣៥ ភាគរយនៃ GDP នៅក្នុងប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប និងមធ្យមធៀបនឹង ១៥ ភាគរយនៅក្នុងប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចជឿនលឿន។

សេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធពិបាកវាស់វែង។ នេះគឺដោយសារតែសកម្មភាពទាំងឡាយ មិនអាចត្រូវបានគេសង្កេតឃើញដោយផ្ទាល់ ប៉ុន្តែវាមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការព្យាយាម និងវាស់វែងទំហំនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅផ្លូវការ ដោយសារតែសារៈសំខាន់របស់វា និងដោយសារតែវាផ្តល់ការងារដល់មនុស្សដែលងាយរងគ្រោះបំផុតមួយចំនួនរបស់ពិភពលោក។

ភាពមិនផ្លូវការអាចត្រូវបានវាស់វែងតាមពីរវិធីផ្សេងគ្នា។ វិធីសាស្រ្តផ្ទាល់គឺផ្អែកលើការស្ទង់មតិ ការឆ្លើយតបដោយស្ម័គ្រចិត្ត និងវិធីសាស្ត្រអនុលោមភាពផ្សេងទៀត ដើម្បីវាស់វែងដោយផ្ទាល់នូវចំនួនកម្មករ និងក្រុមហ៊ុនក្រៅផ្លូវការ។
ដោយឡែក វិធីសាស្រ្តប្រយោលផ្តោតលើលក្ខណៈជាក់លាក់ ឬប្រូកស៊ី ដែលអាចត្រូវបានគេសង្កេតឃើញ និងពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចក្រៅផ្លូវការ ជាឧទាហរណ៍នៃប្រូកស៊ីរួមមានការប្រើប្រាស់អគ្គិសនី ទិន្នន័យផ្កាយរណបពន្លឺពេលយប់ និងសាច់ប្រាក់ក្នុងចរាចរ។ ដោយប្រើវិធីសាស្រ្តទាំងនេះចំណែកនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅផ្លូវការនៅក្នុងទិន្នផលសរុបអាចត្រូវបានវាស់។

សេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ គឺជាចំណុចកណ្តាលនៃដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច។ ការយល់ដឹងអំពីកត្តាជំរុញ និងផលវិបាកនៃភាពមិនផ្លូវការ គឺជាចំណុចស្នូលនៃការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងរួមបញ្ចូល ដោយសារភាពមិនផ្លូវការគឺទាក់ទងយ៉ាងសំខាន់ទៅនឹងរបៀបដែលប្រទេសរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងចំពោះភាពក្រីក្រ រួមទាំងវិសមភាពយេនឌ័រ។ ខណៈពេលដែលបុគ្គល និងក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនដំណើរការក្រៅផ្លូវការតាមជម្រើស ៨៥ ភាគរយនៃកម្មករក្រៅផ្លូវការទាំងអស់ ស្ថិតក្នុងការងារមិនច្បាស់លាស់ មិនមែនតាមរយៈជម្រើសទេ ប៉ុន្តែដោយសារតែកង្វះឱកាសក្នុងវិស័យផ្លូវការនេះ បង្ក ផល វិបាក ដល់វិស័យសេដ្ឋកិច្ចដូចជា៖

ទីមួយ ប្រទេសដែលមានវិស័យក្រៅផ្លូវការធំ មាននិន្នាការរីកចម្រើនក្រោមសក្តានុពលរបស់ពួកគេ។ ក្រុមហ៊ុនក្រៅផ្លូវការមានទំនោរនៅទាប ដោយមានផលិតភាពទាប និងលទ្ធភាពទទួលបានហិរញ្ញវត្ថុមានកម្រិត។ ម្យ៉ាងទៀត ពួកគេមិនរួមចំណែកដល់មូលដ្ឋានពន្ធដារ ដោយដកហូតធនធានរបស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីផ្តល់សេវាមូលដ្ឋានដល់ប្រជាជនរបស់ពួកគេ។

ទីពីរ កម្មករក្រៅផ្លូវការទំនងជាមានភាពក្រីក្រ និងទទួលបានប្រាក់ឈ្នួលទាបជាងបើធៀបនឹងមិត្តរួមការងារក្នុងវិស័យផ្លូវការ។ ពួកគេខ្វះការការពារសង្គម លទ្ធភាពទទួលបានឥណទាន ហើយជាទូទៅមិនសូវមានការអប់រំខ្ពស់។

ទីបី ភាពមិនផ្លូវការទាក់ទងនឹងវិសមភាពយេនឌ័រ។ នៅទូទាំងពិភពលោក ៥៨ ភាគរយនៃស្ត្រីដែលមានការងារធ្វើនៅក្នុងវិស័យក្រៅផ្លូវការ ហើយទំនងជាស្ថិតក្នុងប្រភេទការងារក្រៅផ្លូវការដែលមិនច្បាស់លាស់ និងទទួលបានប្រាក់ខែទាបបំផុត។ នៅអនុតំបន់សាហារ៉ាអាហ្រ្វិក ចំណែកជាមធ្យមរបស់ស្ត្រីនៃការងារក្រៅផ្លូវការនៅក្នុងវិស័យមិនមែនកសិកម្មក្នុងតំបន់គឺ ៨៣ ភាគរយ។

វិធីសាស្រ្តប្រកបដោយតុល្យភាព គឺមានសារៈសំខាន់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ដោយសារបច្ចុប្បន្នវាតំណាងឱ្យប្រភពចំណូលតែមួយគត់ និងសំណាញ់សុវត្ថិភាពដ៏សំខាន់សម្រាប់មនុស្សរាប់លាននាក់។ វាមានសារៈសំខាន់សម្រាប់អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយផ្តោតលើការអនុវត្តគោលនយោបាយ ដែលជួយកាត់បន្ថយភាពមិនផ្លូវការជាបណ្តើរៗដោយដោះស្រាយនូវកត្តាជំរុញនៃភាពមិនផ្លូវការនៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗ រួមទាំងការមិនរាប់បញ្ចូលសង្គម និងការលើកទឹកចិត្តសម្រាប់បុគ្គល និងក្រុមហ៊ុនឱ្យដំណើរការក្រៅផ្លូវការ។ ការវាយប្រហារលើវិស័យដែលជំរុញដោយទស្សនៈថា វាដំណើរការដោយខុសច្បាប់ និងគេចពន្ធមិនមែនជាចម្លើយទេ។

ផ្ទុយទៅវិញ គោលនយោបាយដែលត្រូវបានគេរកឃើញថាមានប្រសិទ្ធភាពរួមមាន៖ កំណែទម្រង់ដើម្បីធានាបាននូវសិទ្ធិទទួលបានការអប់រំប្រកបដោយសមធម៌សម្រាប់ក្មេងប្រុស និងក្មេងស្រី ការបង្កើនលទ្ធភាពទទួលបានហិរញ្ញវត្ថុ រួមទាំងតាមរយៈការប្រើលុយតាមទូរស័ព្ទ និងកំណែទម្រង់ឌីជីថល និងការដាក់ចេញនូវវិធានការនានាដើម្បីកែលម្អបរិយាកាសអាជីវកម្ម។ វិធានការជាក់លាក់រួមមានការសម្រួលការចុះឈ្មោះ និងតម្រូវការបទប្បញ្ញត្តិសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនថ្មី ប្រព័ន្ធពន្ធសាមញ្ញ រួមទាំងការចុះបញ្ជីងាយស្រួល និងការបង់ពន្ធតាមអេឡិចត្រូនិក និងកំណែទម្រង់ទីផ្សារការងារ។

ដោយឡែកនៅកម្ពុជា រាជរដ្ឋាភិបាលបានយកចិត្តទុកដាក់ជាពិសរសលើការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ។ ជាក់ស្ដែង «យុទ្ធសាស្ត្រជាតិ ស្តីពីការអភិវឌ្ឈសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ឆ្នាំ២០២៣-២០២៨» ត្រូវបានដាក់ចេញ និងប្រកាសឱ្យដំណើរការជាផ្លូវការ នាព្រឹកថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣នេះជាមួយចក្ខុវិស័យអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ក្រៅប្រព័ន្ធឱ្យរីកធំធាត់និងមានលទ្ធភាពឈានចូលក្នុងប្រព័ន្ធ ហើយក្លាយទៅជាកម្លាំងចលករដ៏សំខាន់ក្នុងការកែលម្អជីវភាពរបស់ប្រជា ជន និងអាចរួមចំណែកជាអតិបរមា ក្នុងការឈានទៅសម្រេចបាននូវការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព បរិយាបន្ន ភាពរឹងមាំ និងភាពធន់ទៅនឹងវិបត្តិ។

យុទ្ធសាស្ត្រជាតិនេះ មានគោលបំណងលើកកម្ពស់ការគាំពារ និងការពង្រឹងសមត្ថភាព ផលិត ភាព និងភាពធន់នៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ព្រមទាំងជំរុញ និងពន្លឿនការចូល រួមទៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រព័ន្ធ ដើម្បីធានាឱ្យបាននូវភាពធន់ ភាពប៉ាន់ប្រមាណបាន និងភាពរីកចម្រើនទៅមុខនៃការធ្វើធុរកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគ និងការប្រកបអាជីវកម្ម មុខរបរ និងការងារចិញ្ចឹមជីវិតនៅកម្ពុជា។

ស្របតាមមូលដ្ឋាននេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ក្ដីរំពឹងថា យុទ្ធសាស្រ្តជាតិនេះនឹងក្លាយជាប្រទីបបំភ្លឺ និងត្រួសត្រាយផ្លូវ ព្រមទាំងជាទុនយ៉ាងសំខាន់ សម្រាប់កម្ពុជាក្នុងការតម្រង់ទិសការអភិវឌ្ឍសង្គមសេដ្ឋកិច្ច ឈានឆ្ពោះទៅរកការសម្រេចបាននូវការអភិវឌ្ឍប្រកបដោចីរភាព បរិយាបន្ន និងភាពធន់យ៉ាងពិតប្រាកដ សមស្របតាមគោលការណ៍ មិនបោះបង់ពលរដ្ឋខ្មែរណាម្នាក់ទាំងក្នុងន័យអភិវឌ្ឍន៍ និងទាំងក្នុងន័យចូលរួមនៅក្នុងដំណើរការនៃការអភិវឌ្ឍ៕

ប្រភព: WIEGO, IMF, SPM
រូបភាព: CNC